سلامت دهان و دندان در بیماران آلزایمر

افرادی که به آلزایمر دچار می شوند، مشکلاتی را در برقراری ارتباط، وضعیت یادگیری و آموزش، تفکر و استدلال تجربه می کنند، این مشکلات به حدی شدید است که بر وضعیت  شغلی، فعالیت های اجتماعی و زندگی خانوادگی فرد تأثیرات به سزایی خواهد گذاشت. متاسفانه افراد مبتلا به آلزایمر، قادر به تشخیص و بیان مشکلات دهان و دندان خود نیستند. آنها ممکن است حتی نتوانند دردهای خود را تشخیص دهند و بیان کنند بنابراین معاینه دوره‌ای دهان و دندان برای تمام بیماران مبتلا به آلزایمر، چه آنها که دندان‌های طبیعی خود را دارند یا کاملا بدون دندان هستند، لازم است. سرطان دهان، عارضه نه چندان شایعی است که با بالا رفتن سن احتمال ابتلا به آن بیشتر می‌شود و ممکن است از یک ضایعه کوچک لکه مانند و کاملا بدون درد آغاز شود. از مهم‌ترین نکته‌ها، معاینه‌ دوره‌ای در افراد مبتلا به آلزایمر، توجه به این ضایعات است

وضعیت دهان و دندان در فرد آلزایمری :

بهداشت دهان و دندان در این افرادبه دلایل زیر مطلوب نمباشد.

 مصرف داروهایی که روی سیستم اعصاب مرکزی اثر مهار کنندگی دارد باعث خشکی دهان شده که پوسیدگی دندان را افزایش میدهد .

تغییر الگوی تغذیه . فرد به دلیل افت حافظه در خوردن تنقلات زیاده روی کرده و این روند پوسیدگی دندانها را تسریع میکند.

اختلال در بلع و نگه داشتن طولانی غذا داخل دهان که احتمال آسپیراسیون ( ورود غذا به راههای هوایی ) و پوسیدگی دندان را بیشتر میکند.

.

آنها نمی‌توانند به خاطر داشته باشند که دندان‌ها باید تمیز شوند.

آنها نمی‌توانند نیازها و مشکلات دندانی‌شان را بیان کنند.

آنها نمی‌توانند در تصمیم‌گیری‌های مربوط به درمان خود شرکت کنند.

آنها نمی‌توانند هنگام انجام کارهای دندان‌پزشکی آرامش داشته باشند.

فرد آلزایمر قادر به بیان نیازها و مشکلات دهانی خود نبوده و اگر یکی از موارد زیر را مشاهده کردید باید برای معاینه و بررسی  او را به دندانپزشکی ببرید.

با غذا خوردن مشکل دارند، به‌خصوص غذاهای سرد و سفت.

مرتب سر و دهانشان را حرکت می‌دهند.

از دندان مصنوعی قدیمی‌شان استفاده نمی‌کنند.

ناآرام، بی‌قرار و پرخاشگر شده‌اند.

خواب خوبی ندارند.

در فعالیت‌های روزانه شرکت نمی‌کنند.

درمان مشکلات دهان و دندان درمبتلایان به آلزایمر

درمان مشکلات دهان و دندان بیماران مبتلا به آلزایمر را می‌توان به دو گروه کلی تقسیم کرد: 1) بیمارانی که در مراحل اولیه آلزایمر هستند و 2) بیمارانی که در مراحل میانی آلزایمر هستند.

بیمارانی که در مراحل اولیه آلزایمر هستند

در مراحل اولیه آلزایمر، اغلب مراقبت از دندانها و همچنین  درمان‌های دندان‌پزشکی قابل‌انجام است و اگر یک مراقب دلسوز در رعایت بهداشت کامل به بیمار کمک می‌کند. بیشتر اقدامات دندانپزشکی قابل اجرا میباشد.  در این مرحله مراقبت‌های پیشگیرانه برای بیماری‌های لثه بسیار لازم و ضروری است. آلزایمر یک بیماری پیشرونده است بنابراین لازم است تا افراد مراقب دستورات کامل پیشگیری و بهداشتی دهان و دندان را از طریق خانواده یا مراقب  دریافت کنند.

بیمارانی که در مراحل میانی آلزایمر هستند

در این مرحله، شخص مبتلا از نظر فیزیکی مشکلی ندارد اما با بعضی مشکلات رفتاری و شناختی درگیر شده است. در این مرحله معمولا درمان‌های دندان‌پزشکی از ترمیم‌ به سمت پیشگیری‌ سوق داده می‌شود. بعضی از بیماران ممکن است تحمل درمان‌های دندان‌پزشکی را داشته باشند و برای گروهی دیگر حتی ممکن است به بیهوشی عمومی نیاز باشد. در این مرحله تصمیم‌گیری برای نوع درمان کاملا به شرایط بیمار، تصمیم اطرافیان و شرایط گروه دندان پزشکی مربوط است. هر چند امروزه، عمر دندان‌های طبیعی بیشتر از قبل شده اما هنوز هم هستند افراد زیادی که تمام دندان‌های طبیعی خود را از دست می‌دهند و مجبور به استفاده از دندان مصنوعی می‌شوند. این اتفاق در افراد مبتلا به آلزایمر شایع‌تر است. یکی از مهم‌ترین مشکلاتی که ممکن است برای دندان‌های مصنوعی اتفاق بیفتد، از دست رفتن تطابق و در اصطلاح عام لق شدن یا گشاد شدن دست دندان است. اگر برای فرد مبتلا به آلزایمر این اتفاق بیفتد، باید دست دندان جدیدی برایش ساخته شود اما بهتر است خصوصیات کلی دندان جدید مثل شکل و نحوه چینش دندان‌ها و فضای زبان و... مشابه دندان مصنوعی قبلی باشد. برای همین بهتر است اطرافیان بیمار، دندان مصنوعی قبلی را (حتی اگر به‌ دردنخور به نظر بیاید)، نگه دارند و به دندان‌پزشک نشان دهند. بسیاری از بیماران مبتلا به آلزایمر، به‌خصوص در مکان‌های بیمارستانی و آسایشگاه‌ها، ممکن است دندان مصنوعی‌شان را گم کنند یا دست دندانشان با بقیه عوض شود، بنابراین بهتر است در هنگام ساختن دندان مصنوعی جدید، از سازنده خواهش کنید نام بیمار را روی دندان مصنوعی‌اش ثبت کند. اگر مراقب بیماری هستید که هم‌اکنون یک دندان مصنوعی بدون اسم دارد، می‌توانید با صرف وقت کوتاهی به کمک یک مداد و یک لاک ناخن بی‌رنگ نام او را روی دندانش ثبت کنید.

تغذیه و نقش آن در سلامت دهان و دندان :

تغذیه و رژیم غذایی نقش مهمی در رشد و نمو دندان، سلامت بافت لثه و دهان، استحکام استخوان، جلوگیری و کنترل بیماریهای حفره دهان دارد. تغذیه در هر دو مرحله پیش از رویش دندانها و پس از رویش اثر گذاراست . البته تاثیر رژیم غذایی در ایجاد پوسیدگی بعد از رویش دندانها مهم تر است .عادات غذایی سالم نقش موثری بر سلامت عمومی و سلامت دهان دارد . بدیهی عادت غذایی نامناسب مصرف بی رویه موادقندی تاثیر نامناسبی روی دهان خصوصا در افراد ناتوان دارد. پس از خوردن مواد قندی و رسیدن آن به  پلاک میکروبی 5-2 دقیقه دقیقه بعد اسید تولید میشود که باعث پوسیدگی دندان میشود .

 بطور کلی پوسیدگی زایی مواد غذایی تحت تأثیر عوامل زیر قرارمیگیرند:

شکل موادغذایی (جامد یا مایع بودن): مواد غذایی مایع سریع تر از محیط دهان پاک می شوند،در نتیجه قدرت پوسیدگی زایی کمتری دارند.مواد غذایی جامد به علت چسبندگی و تماس طولانی مدت با دندانها قدرت پوسیدگی زایی بیشتری دارند..

قوام ماده غذایی : هر چقدر قدرت چسبندگی بیشترباشد.(مثل پوره  پفک،شکلات،....)قدرت پوسیدگی زایی بیشتر است

2- دفعات مصرف موادغذایی : هر چقدر دفعات مصرف مواد قندی کمتر باشد ایجاد پوسیدگی کمتر می شود.متاسفانه افرادی که معلولیتهای شدید دارند تعداد وعده های بیشتروبا حجم کم را مصرف میکنند . 

توصیه می شود مواد قندی همراه با وعده های غذایی مصرف شود و از مواد قندی و شکلات به عنوان پاداش و جایزه برای کودکان استفاده نشود .

مواد غذایی شیرین چسبنده (شکلات ، کشمش ، کیک ، کلوچه و ...) بسیار بیشتر از انواع مایعات (شیر ونوشیدنی های شیرین) پوسیدگی زا هستند .

لیست تنقلات سالم : انواع آجیل ، بادام زمینی ، گردو ، بادام ، آدامس های بدون قند ، پنیر ، نان ، میوه ، سالاد ، سبزیجات تازه و ...

به منظور پیشگیری از پوسیدگی دندان بایستی موارد زیر مورد توجه قرار گیرد:

1 – به حداقل رساندن مصرف مواد قندی و شیرینی جات.

2- بلافاصله پس از مصرف موادقندی مسواک زدن دندانها.

3 – در صورت دسترس نبودن مسواک، شستشوی دهان با آب.

4 – مصرف مواد قندی همراه با وعده های اصلی غذا.

5 – استفاده از سبزیجات و میوه های تازه و سفت

در صورت مصرف شیرینی جهت کاهش اثر پوسیدگی استفاده همزمان از شیر به دلیل داشتن فسفر و کلسیم مفید است .

استفاده از آدامس بدون قند ( اگر توانایی لازم برای جویدنوجود دارد ) نیز بعد از غذا بوده و به بهداشت دهان کمک میکند.

استفاده از میوه های تازه و سبزیجات ، ماست ، و مغز ها ( بادام ، گردو و...)